آیا آشکارسازهای دود (Smoke Detector) نیازمند تعویض دوره‌ای هستند
به نظر شما چگونه می‌شود از یک آتش‌سوزی بزرگ و گسترده خودداری کرده و بروز خسارات مالی و حتی جانی را به حداقل ممکن رساند؟ بدون شک سیستم‌های اعلام و اطفا حریق در این زمینه نقش بسیار پررنگی را به خود اختصاص داده‌اند (به‌خصوص در مراکز و سازمان‌های بزرگ که مهار آتش به‌صورت دستی و یا حتی توسط آتش‌نشانی به خسارات بعضاً جبران‌ناپذیری منتهی می‌شود). سیستم‌های اعلام حریق از اجرای مختلفی تشکیل شده‌اند که پرداختن به تمامی آنها از حوصله تنها یک مقاله خارج است، اما از جمله اصلی‌ترین آنها می‌توان به آشکارسازهای دود یا به عبارتی دیگر اسموک دتکتورها (Smoke Detector) اشاره کرد.
دستگاه‌های نامبرده همانطور که از عنوان آنها پیدا است از سنسورها و حسگرهای ویژه‌ای در درون خود بهره برده و هنگام تشخیص دود، مطابق با برنامه‌نویسی و سیم‌کشی رفتارهای گوناگونی همچون فعال‌سازی سیستم اطفا حریق و پاشش آب، هشدارهای دیداری و شنیداری و ... را از خود بروز می‌دهند. دستگاه‌های آشکارساز دود اگرچه اهمیت بسیار بالایی را در تشکیل یک سیستم اعلام و اطفا حریق و عملکرد صحیح و بی‌عیب و نقص آن به خود اختصاص داده‌اند، اما نگهداری آنها نیازمند اطلاعات پایه‌ای می‌باشد که در صورت عدم دقت می‌توان به تشکیل نقص بزرگی در سیستم منتهی شود.
به عنوان مثال اغلب دستگاه‌های آشکارساز دود برای سهولت در قابلیت حمل و امکان و نصب در موقعیت‌های گوناگون از باتری به عنوان منبع تأمین توان خود بهره می‌جویند. همانطور که می‌دانیم، انرژی ذخیره‌سازی شده در باتری پس از گذشت مدت زمانی به اتمام رسیده و نیاز به تعویض و یا شارژ را به امری ضروری تبدیل می‌کند، بنابراین تعویض دوره‌ای باتری آشکارسازهای دود و غافل نشدن از این موضوع امری حیاتی محسوب می‌شود، اما دستگاه‌های فوق از مؤلفه‌های دیگری نیز برخوردار می‌باشند که دقت کاربر را طلب می‌نمایند!
اجزای داخلی دستگاه‌های آشکارساز، به‌خصوص سنسورهای تشخیص دود با گذشت زمان و افزایش طول عمر دچار تخریب شده و به کاهش دقت و یا از کار افتادن کامل آنها منتهی می‌شود. برخی از محصولات بر روی بدنه خود از کلیدی برای تست عملکرد برخوردار می‌باشند که با فشردن آن دستگاه به کار افتاده و در صورت وجود مشکل به کاربر اطلاع‌رسانی می‌کند، اما این کلید نیز به تنها برای بررسی صحت عملکرد دستگاه کافی نبوده و پیشنهاد می‌شود تا با شبیه‌سازی سناریوها و شرایط جهان حقیقی به آزمایش کارایی آشکارسازها پرداخته شود. برای این منظور می‌توان از یک فندک و یا چوب کبریت کمک گرفته و با روشن نمودن آن در فاصله مناسب از آشکارساز (به‌گونه‌ای که دود حاصل از شعله به دستگاه برسد) بررسی کنید که آیا دستگاه به کار افتاده و رفتار مناسب را از خود بروز می‌دهد یا خیر. در صورتی که دستگاه از تشخیص دود عاجز مانده و یا با تأخیر بسیار زیادی این عمل را به انجام رساند، احتمالاً زمان تعویض آن فرا رسیده است.
آشکارسازهای دود یا به عبارتی دیگر اسموک دتکتورها نیز با توجه به قطعات داخلی و کیفیت ساخت خود از تاریخ انقضاء محدودی برخوردار بوده و پس از اتمام طول عمر رفتارهای ناپایداری را از خود بروز می‌دهند. این مهم شاید در حالت عادی غیرقابل نمایش باشد، اما هنگامی که حادثه اتفاق افتاده و آتش‌سوزی در محل رخ دهد، دستگاه به دلیل اتمام عمر خود ممکن است نتواند به موقع به تشخیص دود بپردازد. اغلب آشکارسازها از 10 سال طول عمر برخوردار بوده و پس از اتمام این بازه از جانب کمپانی سازنده اکیداً توصیه به تعویض شده‌اند، اما همانطور که پیشتر نیز گفته شد، رقم فوق با توجه به کیفیت ساخت ممکن است متفاوت بوده و بیشتر یا کمتر باشد. برای آگاهی از این موضوع کافی است تا دستگاه آشکارساز دود را از دیوار و یا سقف برای مدت زمانی کوتاهی جدا کرده و سپس برچسب توضیحات (در قسمت پشتی و یا کناری) آن را مطالعه نمایید. تاریخ درج شده در این برگه نمایانگر زمان تولید محصول بوده و در صورتی که 10 سال از آن گذشته است، پیشنهاد می‌شود تا جهت جلوگیری از بروز مشکلات نسبت به تعویض دستگاه اقدام کنید. تاریخ تولید در مورد برخی از آشکارسازها ممکن است در دفترچه توضیحات آنها درج شده باشد. در انتها باید خاطر نشان کرد که برخی از دتکتورهای گران قیمت ممکن است نیازمند تعویض کامل نبوده و با سرویس دوره‌ای (و یا تعویض برخی از قطعات داخلی همچون حسگر تشخیص) دو مرتبه مانند روز اول خود به فعالیت بپردازند.
